1. Circulariteit in een sterk geglobaliseerde wereld, betekent inzicht krijgen in je waardeketen
2. Het vermijden van verpakkingen is niet altijd de meest milieuvriendelijke optie
3. Bedrijfsmodellen kunnen circulaire opties in de distributiefase versterken
Binnen onze sterk geglobaliseerde economie worden steeds meer goederen geproduceerd door een netwerk van meerdere bedrijven. Zo vindt een katoenen kledingstuk haar weg van het veld, langs spinnerijen en weverijen richting kledingproducenten, waarbij deze kledij via een netwerk van agenten, onderaannemers en transporteurs uiteindelijk terechtkomt in een winkel waarvan de uitbaters al lang geen idee meer hebben wat de exacte samenstelling van het product is. Belangrijk om meer circulair te werk te gaan is dan ook het stap voor stap in kaart brengen van deze keten: welke materiaalstromen passeren waar onder welke milieu- en sociale omstandigheden?
Uiteraard is het voor één onderneming niet vanzelfsprekend om dit werk te verrichten binnen complexe ketens zoals de textielindustrie of de consumentenelektronica. Zelfs Fairphone geeft toe geen volledig zicht te hebben op de oorsprong van al haar onderdelen. Traceerbaarheid en transparantie zijn niet eenvoudig op te leggen, al worden steeds meer technologische hulpmiddelen zoals productpaspoorten en blockchain-toepassingen ontwikkeld om hiertoe bij te dragen. Stap voor stap legt ook wetgevend werk op EU-niveau steeds strengere voorwaarden op, maar een wereldregering die dit op globaal niveau kan handhaven hebben we vooralsnog niet.
Wanneer een onderneming naar haar eigen productieprocessen kijkt, bieden zich gelukkig ook flink wat kansen aan. Om te beginnen zijn er kapitaalgoederen, zoals machines en installaties, waarbij voor circulaire oplossingen gekozen kan worden. Daarbij kan je je de vraag stellen in welke mate deze kapitaalgoederen voldoende benut worden, of ze niet overgedimensioneerd zijn om louter piekmomenten op te vangen, en of deze productiemiddelen niet verstandig gedeeld kunnen worden met andere ondernemingen. Daarnaast kan ook gekeken worden of er varianten van deze kapitaalgoederen bestaan die uit duurzamere of beter recycleerbare materialen bestaan.
Daarnaast zijn er flink wat hulpgoederen waar milieuwinsten op te boeken zijn. Welke inspanningen lever je als onderneming om watergebruik en watervervuiling te beperken? In welke mate maak je gebruik van hernieuwbare energie om elektriciteit, warmte of koeling op te wekken? En vooral: op welke manieren kan je het verbruik van deze energie minimaliseren? Misschien kan er ook gezocht worden naar een symbiose met andere bedrijven, productlijnen of toepassingen om energieoverschotten, zoals warm water of warme lucht, optimaal te valoriseren.
Tot slot kunnen ondernemingen een verschil maken door productie-afval en snijresten te beperken en waar nodig te recupereren. Zo verwerken matrasfabrikanten snijresten van schuim in sportvloeren, kan het snijpoeder van tot isolatie vermalen kurk ingezet worden als bodemlaag voor kunststoffen vloermatten en wordt suikerbietenpulp gebruikt om papier te maken.
De manier waarop producten de klant bereiken kan een sterke impact hebben op de materiaalvoetafdruk, maar vooral ook op de koolstofvoetafdruk ervan. Om te beginnen is er een logistiek systeem nodig waar bij de uitbouw van magazijnen en transportmiddelen gekeken kan worden naar zo circulair mogelijke oplossingen. Ook hier geldt de vraag: waar zit er onbenutte capaciteit en worden materialen en energie verspild. Welke onnodige afstanden worden afgelegd doorheen de waardeketen en in welke mate wordt gebruik gemaakt van hernieuwbare energie? Is het mogelijk transportvloten of magazijnruimte te delen (bv. op een bedrijventerrein) en wat gebeurt er met voertuigen op het einde van hun gebruiksduur?
Tijdens de distributiefase speelt de verpakking van een product een cruciale rol. Vaak wordt daarbij gekeken naar manieren om eenmalige verpakkingen te vermijden. Toch zijn bijvoorbeeld plasticverpakkingen meestal goed recycleerbaar indien ze op een verstandige manier gesorteerd en ingezameld worden. Ook hier zorgen zuivere afvalstromen tot mogelijkheden voor een hoogwaardige recyclage. Verpakkingen voorkomen kan vaak een slimmere oplossing zijn, al zorgt dat niet altijd voor de meest milieuvriendelijke uitkomst: zo is aangetoond dat niet verpakte groenten vaak voor meer voedseloverschotten zorgen dan individueel (in plasticfolie) verpakte groenten.
Bedrijfsmodellen hebben een sterke impact op de distributieketen. Webshops voorkomen de materiaalkost om winkels in te richten en kunnen logistieke stromen optimaliseren. Vergeet niet dat klanten anders ook rondrijden naar winkels. Toch kunnen ze ook voor een rebound-effect zorgen: omdat het zo eenvoudig is om spullen thuis toe te laten komen en terug te sturen wanneer ze niet voldoen, kunnen er overmatig veel verplaatsingen optreden.
Meer circulaire opties zijn het aanbieden van hersteldiensten en van productdienstmodellen waarin herstellingen en onderhoud inbegrepen zijn. Ook deze modellen kunnen maar goed werken indien het achterliggende distributienetwerk van reserve-onderdelen (of van 3D geprinte oplossingen) en professionele herstellers voldoende op punt staat.
Ook voor bedrijfsmodellen die willen inzetten op hergebruik is het distributienetwerk cruciaal. We illustreren dit met het voorbeeld van zonnepanelen. Daar komt de markt van hergebruik maar moeilijk op gang: aanbieders vinden onvoldoende vraag, en de vraagzijde vindt geen aanbod aan tweedehandspanelen (bv. recente goed werkende panelen uit grote installaties waar een zware hagelstorm passeerde). Daar waar vraag en aanbod elkaar vinden is schaal dan weer cruciaal: het loont niet om voor slechts twee dozijn zonnepanelen de nodige logistieke bewegingen, testprocedures en installatiekosten op te zetten. Distributienetwerken gaan dus over veel meer dan transport en logistiek, maar ook over de nodige platformen waar volumes, kwaliteiten, prijzen en andere productinformatie vlot uitgewisseld kunnen worden.
Via deze link vind je alle info.
