Blog 1 - Circulaire bedrijfsmodellen

Bij het woord circulaire economie denken we spontaan aan de voordelen voor het milieu: materialen gaan langer mee, producten worden ontworpen om beter hersteld te kunnen worden, en de voetafdruk van onze productie en consumptie gaat omlaag. Dit wordt steeds belangrijker in een wereld met schaarse grondstoffen en een groeiende afvalberg, waarbij bedrijven opgeroepen worden om werk te maken van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Inzetten op circulair ondernemen maakt bedrijven daarom ook toekomstbestendiger naar klanten, investeerders en werknemers toe.

Een circulaire economie heeft ook tal van (andere) economische voordelen. Zo kan het herwinnen van grondstoffen, het materiaal-efficiënt ontwerpen van producten of het verminderen van afval kosten besparen. Circulaire activiteiten zoals hergebruik, herstel en refurbishment, waarbij gebruikte producten nagekeken worden en na een update opnieuw de markt opgebracht worden, kunnen helpen om nieuwe markten aan te snijden. Zo slaagt Apple erin om via haar refurbished aanbod klanten aan te trekken die deze toestellen anders te duur vonden. Refurbishment is trouwens geen nieuwe activiteit: we doen dit immers al eeuwenlang met onze huizen – al noemen we dat daar verbouwen.

Een circulaire economie laat ook toe om veerkrachtiger te staan tegenover plotse schokken in de waardeketen. We hebben de afgelopen twee jaar met ons allen immers gemerkt hoe afhankelijk we geworden zijn van de beschikbaarheid van (primaire) grondstoffen en containertrafiek om bouwmaterialen, fietsonderdelen en andere gebruiksgoederen tot bij ons te krijgen. Door lokaal kringlopen te sluiten, verminderen we deze afhankelijkheid. Een circulaire economie laat tot slot ook toe om sterkere partnerschappen uit te bouwen met klanten, verdelers en leveranciers. Hoe dit kan, beschrijven we in de rest van deze blogpost.

Wellicht het bekendste voorbeeld zijn product-dienstmodellen (of PSS-modellen). Deze kunnen productgericht, gebruiksgericht of resultaatsgericht zijn:

• In productgerichte PSS-modellen worden diensten rond het product verkocht. Hierdoor kan bijvoorbeeld werk gemaakt worden van tijdige herstellingen of een onderhoud dat het product langer doet meedraaien. Productgerichte PSS-modellen ontzorgen klanten vaak rond de technische performantie van producten.

• In gebruiksgerichte PSS-modellen ligt de focus op het gebruik van het product en niet op het eigenaarschap ervan. Voorbeelden hiervan zijn huur- of leasingmodellen. Ook deelsystemen vallen hieronder, waardoor minder producten geproduceerd moeten worden om eenzelfde functionaliteit op te leveren. Naast ontzorging kan de financiering hier ook voor klantwaarde zorgen: de klant moet immers niet vooraf een product aankopen om er toegang toe te krijgen.
• In resultaatsgerichte PSS-modellen ligt de focus volledig op de prestaties van een product. Een voorbeeld hiervan is een service-contract waarbij betaald wordt per geprinte pagina of per gedraaide wasbeurt. Dit model laat bijvoorbeeld ook hergebruik, refurbishment en het tijdig onderhouden en herstellen van apparatuur toe. Binnen VITO onderzoeken we op deze manier bijvoorbeeld of deze modellen het hergebruik van zonnepanelen en batterijen kunnen bevorderen. Ontzorging, financiering, maar ook een betaling op maat van (soms heel flexibele) prestaties leveren hierbij de voornaamste klantenwaarde.

Bij product-dienstmodellen zijn fabrikanten langer verantwoordelijk voor hun product. Hierdoor ontstaat er een stimulans om producten slimmer te ontwerpen zodat ze langer meegaan, een laag verbruik hebben, gemakkelijk te upgraden, herstellen en onderhouden zijn, en zodat onderdelen of basismaterialen gemakkelijk herinzetbaar zijn wanneer het product na verloop van tijd terugkeert.

Daarnaast zijn er tal van andere waardeproposities die klantenwaarde combineren met een sterk potentieel voor relevante circulaire activiteiten. We sommen er enkele op:

• Productie op afroep: hierdoor worden overtollige voorraden vermeden. Dit bespaart logistieke kosten en een verspilling van materialen.
• Kostenverminderingen: alternatieve productiemethoden die ervoor zorgen dat de klant minder kosten hoeft te maken (bv. gedeeld gebruik, het vermijden van afvalheffingen, verminderde nood aan grondstoffen).
• Branding (eco/premium): met een sterk merk en een sterk imago hogere prijzen kunnen vragen omwille van een bewezen en geloofwaardige positieve milieu-impact. Dit is vooral relevant in markten waar klanten gevoelig zijn voor een negatieve milieu-impact van producten.

Het is cruciaal om de combinatie van bovenstaande ingrediënten goed uit te kiezen. Zo zorgt niet elke circulaire activiteit voor een winstgevend bedrijfsmodel. Een voorbeeld: een hoogwaardige recyclage van tal van kunststoffen is momenteel nog verlieslatend: de technologie is onvoldoende kostenefficiënt en het te recycleren product bevat vaak nog teveel onzuiverheden. Evenmin zorgt niet elk product-dienstmodel per definitie voor relevante milieuwinsten. Zo worden snoepautomaten vaak verhuurd aan bedrijven: toch worden zowel de automaat als de inhoud ervan zelden op een circulaire manier ontworpen, geproduceerd, verkocht en gerecycleerd.

Via deze link vind je alle info.